Sinds eeuwen werden de uitgestrekte bossen van het centrale deel van de Aragonese Pyreneeën ontgonnen. De boomstronken werden via kleine bijrivieren van de Río Cinca afgevoerd. In de vallei werden ze tot vlotten of navatas omgebouwd en door begeleiders of navateros tot aan de stad Tortosa aan de benedenloop van de Río Ebro gevaren. Daar werden ze overgeladen op grotere schepen (recenter ook op vrachtwagens) en vervoerd naar de Catalaanse kust of zelfs verder. De navateros, actief in de vallei van de Río Cinca, waren vooral afkomstig uit Escalona, Laspuña... en Puyarruego.

Ter hoogte van deze dorpen wordt de rivier breder en haar verval minder sterk. Vanaf hier kon men de Cinca met een vlot bevaren. Het vervoer van het hout (hoofdzakelijk dennen) greep vooral plaats in mei en juni. Door de smeltende sneeuw was het waterpeil van de rivier toen op zijn hoogst. De navatas werden door de navateros zelf gebouwd op de grindstranden langs de Río Cinca en haar zijrivier de Río Bellos. Bij heel de constructie kwamen nagels noch touwen te pas!

Een tijdje voor de aanvang van de bouw sneed men een groot aantal wilgentwijgen af (aan de oevers waren uitgestrekte wilgenbosjes) en legde die in het water te weken om buigzaam te blijven. Door een geraffineerd systeem van vlechtwerk met deze twijgen werden de stronken vastgemaakt tot een volwaardig vlot. Naargelang de hoeveelheid hout die men wou vervoeren, waren vlotten samengesteld uit één, twee of drie delen (trampos). Eén- en tweedelige vlotten hadden vooraan en achteraan een lange stuurriem. Een driedelig vlot had vooraan twee stuur­riemen. Zo'n driedelige navata uit dennestronken woog niet minder dan 21 ton!

In normale omstandigheden duurde de reis tot Tortosa een week. Vanaf de tweede dag werden vlotten soms al achter elkaar gebonden tot een groter geheel. Er waren dan ook minder stuurders nodig en enkele navateros konden al naar huis. Vanaf de derde dag, in Mequinenza, bij de monding van de Río Segre in de Río Ebro, werden de nu langere vlotten dikwijls naast elkaar gebonden tot een dubbele navata. De rivier was vanaf dan breed genoeg om op die manier verder te varen. Opnieuw trok een deel van de begeleiders huiswaarts. De zevende dag bereikte men het eindpunt Tortosa. De terugweg naar huis was vroeger te voet, recenter met trein, bus en te voet.

Het beroep van navatero was hard en gevaarlijk. Regelmatig waren er ongelukken met dodelijke afloop wanneer een vlot onverwachts ergens hard tegen opbotste of kantelde en de bemanning in het woelige water terechtkwam. De eerste dag was de versmalling van Entremon, voorbij Mediano, een gevaarlijk traject. Maar zelfs op de bredere en ogenschijnlijk kalmere Río Ebro was het opletten voor zeer verraderlijke stroomkolken.

Niet enkel in Aragón werden boomstammen over het water vervoerd. Ook in Catalonië en in Navarra gebeurde dit. Het is echter in de vallei van de Cinca dat deze activiteit het langst heeft standgehouden. Vanaf de jaren twintig werd het vervoer via bergrivieren steeds moei­lijker door de snelle toename van stuwmeertjes voor krachtcentrales en later grotere stuwen voor irrigatiedoeleinden. Vaarroutes werden geblokkeerd of ingetunneld en op grote delen van de benedenloop werd het debiet te zwak. In Catalonië was het gedaan in 1928-1930, in Navarra in 1945. In de vallei van de Cinca greep het allerlaatste transport met navatas plaats in juni 1949.

Sinds 1983 worden tijdens jaarlijkse festiviteiten eind mei enkele navatas op traditionele wijze gebouwd en wordt het traject Laspuña-Aínsa per vlot afgelegd. Sinds enkele jaren staan er langs de weg naar Laspuña panelen met informatie over de navatas en in mei 1999 werd in het gemeente­huis een museum over dit onderwerp geopend. Een vroegere navatero, José Pallaruelo, toen een kranige zeventiger, woont nog steeds in de Calle Alta.